Anasayfa / Gündem / 7.5’lik zelzelenin şiddeti 9’du! Öncü olabilir mi? ‘Daha büyüğü olursa şaşırtan olmaz’

2019 Yerli Otomobil 2019 Yerli Araba 2019 Yerli Otomobil Modelleri
Gündem
7.5’lik zelzelenin şiddeti 9’du! Öncü olabilir mi? ‘Daha büyüğü olursa şaşırtan olmaz’

100 kez okunmuştur Yayınlanma Tarihi: 22 Aralık 2024 06:00 100 22 Aralık 2024

7.5’lik zelzelenin şiddeti 9’du! Öncü olabilir mi? ‘Daha büyüğü olursa şaşırtan olmaz’

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Türkiye, her metrekaresinde sarsıntı tehlikesi olan bir ülke. Bu sismik aktiviteler pek çok kişinin bildiği, binlerce insanın hayata veda ettiği, kentlerin enkaza döndüğü pek çok sarsıntının merkezi olan Kuzey Anadolu Fay Sınırı ve Doğu Anadolu Fay Hattı’nın ürettiği sarsıntılarla da sonlu kalmıyor. Hep dikkat çekilen birkaç bölgeden biri olmamasına karşın, Ege Bölgesi’ndeki en değerli fay sınırlarından biri Denizli ili sonları içinden geçiyor. Üstelik bu fay sınırı, milattan sonra 60 yılında Denizli’nin 2 antik kentini yerle bir etmişti. Hierapolis ve Laodikya’nın çehresi bu sarsıntıyla değişmişti. 2024’ün son günlerinde ise 18 Aralık gecesi 03.01’de kaydedilen 4 büyüklüğündeki sarsıntı ve 19 Aralık gecesi 04.58’deki 3.7’lik zelzelesi onların artçıları takip etmişti. Lakin bu zelzeleler yakın geçmişte ‘öncü’ sarsıntılara örnek gösterilen Dinar Sarsıntısı düşünüldüğünde, kulağa hiç de yabancı gelmiyordu. Uzun yıllardır büyük bir zelzelenin merkezi olmamış Denizli’deki sarsıntılar ‘öncü’ olabilir mi? Prof. Dr. Süleyman Pampal, bölgenin zelzele geçmişini ve geleceğini Milliyet.com.tr’ye anlattı.

1995 Dinar Depremi

SİSMİK BOŞLUĞUN İSMİ: PAMUKKALE-DENİZLİ!

Büyük Menderes Grabeni’nde olan son zelzele, bugün zelzele tehlikesiyle karşı karşıya olan noktanın daha batısında yaşanmıştı. 1899’da Aydın-Denizli sarsıntısı olarak kayıtlara geçen sarsıntının büyüklüğü, 6.5 ile 7.1 ortasındaydı. Bu sarsıntıda 1470’e yakın kişi hayatını kaybetmişti. Fakat bölgede yaşananlar bu geçmişten ibaret değildi ve gelecekte de bununla kalmayacaktı. 1 Ekim 1995’te 2 gündür 4 ve 4’e yakın büyüklüklerdeki zelzelelerin üst merkezi olan Denizli’nin kuzeydoğusunda yaşanan Dinar zelzelesi ‘ders’ niteliğindeydi. 90 kişinin hayatın kaybettiği 6.1 büyüklüğündeki sarsıntıdan 6 ay evvel bölgede yer sarsıntıları başladı. Deprem tehlikesi olan her nokta için geçerli olmasa da, Büyük Menderes Grabeni için öncü aktivitelerin yaşanması mümkündü. Bu sarsıntıların sayısı büyük zelzeleye kadar 77’yi bulmuş ve kayıtlara ‘öncü’ olarak geçmişti. Depremden sonraki bir ay içerisinde ise 660 artçı sarsıntı kaydedildi. Prof. Dr. Süleyman Pampal, Denizli’nin sarsıntı geçmişini, 9 şiddetinde olan ve kestirimi büyüklüğü 7.5’i bulan sarsıntıya dikkat çekerek anlattı.

“Pamukkale fayı tarihî devirde pek çok yıkıcı zelzele üretmiş. MS 60’ta çok sayıda can kaybına yol açmış, 9 şiddetinde ve 7 ila 7.5 ortası büyüklükte zelzele üretmiş. Sonra tıpkı bölgede 1354’te 8 şiddetinde, 1702 yahut 1703’te yaşandığı bilinen ve 1717’de 6.5 ila 7 büyüklüğünde olduğu kestirim edilen zelzeleler oldu. Esasen Pamukkale’deki arkeolojik kalıntılar zelzelenin izlerini taşıyor. Kemerler, taş yapılar sarsıntıda hasar görmüş ve günümüze ulaşmış durumda. Bu bize ışık tutuyor ve geçmiş sarsıntılardan fikir veriyor. Denizli civarındaki sarsıntıların kıymetli özelliği de, öncü aktivite gözlemlenebilecek olmasıdır. Dinar Depremi’nde bu yaşandı, 1995 yılında. 3-4 gün öncesinde öncüler kaydedildi. 3 ve 5 ortası büyüklüklerde sarsıntılar oldu. Daha sonra ana şok geldiğinde 100’e yakın can kaybı yaşandı. Bu zelzeleler biraz huzursuz edici. Pamukkale Fayı ve bölgesi sismik boşluk durumunda, tekrarlanma müddetini doldurmuş, kırılmak için hazır bekleyen faylardan biri.” –Prof. Dr. Süleyman Pampal

1995 Dinar Depremi

‘KENDİMİZ ETTİK KENDİMİZ BULDUK’

Büyük zelzelelerin ortasında uzun yıllar olmamasına karşın yaşananlar çok çabuk unutuluyor, mevte, hüzne ve acıya sebep olan yıkımlardan ‘ders’ çıkarılmıyordu. Depremle yıkılan yapıların yerine birebirleri, tıpkı kusurlar tekrarlanarak inşa ediliyordu. Yaşananlar kimsenin kulağına küpe olmuyor ve ne yazık ki tarih tekerrür ediyordu. Deprem tekrar geliyor, ‘uygun yere doğu yapı’ kuralını çiğneyenler, acı tablolarla yine yüzleşiyordu. Prof. Dr. Süleyman Pampal’ın, ‘Kendimiz ettik kendimiz bulduk’ diye anlattığı yanlışlar, her an 7’den büyük bir sarsıntıyla yüzleşebilecek Denizli’de de yapılmıştı. Prof. Dr. Pampal, “Çanakkale’den Antalya’ya kadar, doğu-batı tarafında uzanan etkin faylar var. İzmir, Aydın, Manisa, Balıkesir ve Muğla üzere. Lakin Denizli hepsinden biraz daha makûs yerde. Bizim yaptığımız en makûs şeylerden biri, alüvyonlarla dolan bu grabenlerin olduğu yerdeki ovaların üzerine, etkin faylarla sınırlanan ovalara kent kurup bunların üzerine zelzeleye uygun olmayan çok katlı ağır betonarme bina yapmak. Fayın, alüvyonun üstüne bina yaparken ‘uygun tabana hakikat yapı’ unsuru ihlal ediliyor. Hafif yapı olmalı, ağır yapılıyor. Az katlı olmalı, çok katlı inşa ediliyor. Sonra zelzelede gözyaşlarına sebep oluyor. Aklı başında biri, ‘kendim ettim kendim buldum bir daha bu yanılgıyı yapmam’ der. Lakin bu yanılgıyı 1900’den günümüze, en az 25 kez tekrarladık. Öz tenkit yapamadığımız, tıpkı kusurları tekrarladığımız için, birebir acı sonuçları yaşıyoruz” dedi. Prof. Dr. Pampal, sözlerine şöyle devam etti:

“Öncü olma potansiyeli taşıyan sarsıntılardan illa birkaç gün sonra ana şok gelecek diye bir şey yok. Ana şoktan çok uzun vakit evvel de sismik aktivite başlayabilir ya da saatler evvel de. Bu bölgenin tektonik yapısına bağlıdır ve farklılık gösterebilir. Vakit vermek gerçek olmaz. Denizli, Büyük Menderes ve Gediz grabenlerinin kesiştiği bölgededir. Her iki bölgenin de bileşenleri Denizli’den geçiyor. Denizli son yıllarda, bilhassa 2000 sonrası dokuma endüstrinin de gelişmesiyle süratli ve ağır biçimde kentleşti. Bu da yapı stokunun zelzeleye sağlam olmadığı manasına geliyor. Hem Pamukkale Fayı hem de grabenleri oluşturan fayların yıkıcı sarsıntı üretme potansiyeli yüksek ve yakın. Denizli’de son 2000 yılda 4’ten büyük 33 zelzele yaşanmış. Bunlar içinde yıkıcı olduğunu kesin olarak bildiğimiz kalıntılarını turistlerin hala gelip gördükleri Hierapolis ve Laodikya’nın bulunduğu yerde büyük sarsıntılar var. Denizli civarı hareketlendiği vakit, ‘Acaba Pamukkale fayı kırılır mı, Pamukkale civarında Denizli’nin tamamını etkileyecek 7’ye yakın büyüklükte zelzele olur mu?’ soruları akla geliyor. Olursa Denizli’nin sarsıntıya sağlam olmadığını, eksiklerinin olduğunu biliyoruz.”

1995 Dinar Depremi

‘TÜRKİYE’NİN SARSINTIDAN MUAF BİR SANTİMİ YOK’

Türkiye birtakım bölgelerinde sarsıntı olmayacağına inanılan bir ülke olsa da yanlış bir bilgiye güvenerek yanlış yapılar inşa etmek, mezar yeri yapmaktan pek de farklı olmuyor. Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Türkiye’nin sarsıntıdan muaf bir santimi yok” vurgusuyla Denizli’ye dikkat çekti ve kelamlarını ‘depreme hazırlığa’ değinerek noktaladı.

“6 Şubat’ta çok büyük yıkım ve kayıp yaşadığımız için buraları zelzeleye hazırlama konusunda daha ağır bir çalışma görüyoruz. İstanbul birebir halde uzun yıllardır konuştuğumuz, Türkiye’nin ve dünyanın gözbebeği olduğu için oranın da risklerini azaltmak için konuşuyoruz. Ancak Denizli pek konuşulmuyor. Hâlbuki Türkiye’nin sarsıntı tehlikesinden muaf tek bir noktası yok. Üstelik Büyük Ege Grabenini oluşturan 2 büyük grabeninin üstünde. Tarihi periyotta de çok sarsıntı yaşamış. Burası tehlikenin çok büyük olduğu bölge.”