COP 28: Muvaffakiyet mı, hayal kırıklığı mı?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

SERVET YILDIRIM – Bu konferansların 28’incisinde yaklaşık 200 ülkeden gelen bakanlar, başkanlar, bilim adamları ve iklimciler medyanın eşliğinde iki hafta boyunca Birleşik Arap Emirlikleri’nde bir ortaya gelip, toplantılar yaptılar, iklim değişikliğine karşı aksiyonları konuştular. Toplantılar bitti, sonuç bildirgesi yayınlandı lakin tepenin başarılı olup olmadığı konusunda bir mutabakat sağlanamadı.

Genelde COP’lardan beklenti büyük olur. Ve kimilerinden çok kıymetli sonuçlar çıkar, insanlık tarihine damga vurur. Mesela Kyoto’da yapılan COP’ların üçüncüsünde ünlü Kyoto protokolü ortaya çıkmıştı. Paris’te yapılan COP21’de ise Paris İklim Mutabakatı imzalandı. Glasgow’da yapılan COP’ların 26’ncısında ise kimi kritik bahislerde ilerleme kaydedildi, daha da değerlisi “1,5 derece” amacı korunmaya devam edildi.

Başarılı oldu, zira…

Dubai ise biraz farklıydı. Bir yanda fosil yakıtların devre dışı bırakılmasını bir yanda ise azaltılmasını savunanlar vardı. COP28 bir tarafıyla başarılı oldu zira şu ana kadar yapılan doruklar ortasında fosil yakıtlar konusunda en ileri sözün kullanıldığı COP oldu. Hasebiyle beğensek de beğenmesek de COP28 fosil yakıtlar için sonun başlangıcı olarak anılacak.

Başarısızdı, zira…

Diğer istikametiyle başarısızdı zira global sıcaklığın rekor düzeye ulaştığı ve çok sayıda iklim değişikliği kaynaklı hava olaylarının yaşandığı bir yılda daha somut ve güçlü adımlar atılabilir, kararlar alınabilirdi; petrol, kömür ve gazın büsbütün devre dışı bırakılması daveti yapılabilirdi. Bilhassa fosil yakıt sorunu çok kritik zira bilimsel olarak global ısınmanın en büyük nedeninin fosil yakıt yani kömür, petrol ve gaz olduğu kanıtlandı. Bilimsel çalışmalara nazaran global sera gazı emisyonunun dörtte üçünden fazlasının müsebbibi kömür, petrol ve gaz. Bundan dolayıdır ki; iklim toplantılarının ana konusu fosil yakıtlarının global ısınmadaki rolleri ve bu toplantıların muvaffakiyet ölçütü ise bu yakıtların kullanımının sınırlanması tarafında atılan adımlardır.

Fosil yakıttan uzaklaşma çağrısı

Dubai’de yapılan COP28 toplantısından beklenti o kadar yüksek değildi, zira en üst seviye iklim toplantısı geliri petrolden gelen bir ülkede yapılıyor ve toplantıya dünyanın önde gelen petrol ve gaz şirketlerinden birinin CEO’su başkanlık yapıyordu. Buna karşın uzun süren tartışmalardan sonra 12 gün süren COP28 fosil yakıtlardan “uzaklaşma çağrısı” ile son buldu.

Bunlar hoş dilekler lakin iklimcilerin istediği fosil yakıtların mutlak formda devre dışı bırakılmasına yönelik bir sözün daha doğrusu kararın metinde açık bir biçimde yer almasıydı. Meğer bu toplantıdan karar değil davet çıktı. O da tabir farklılığıyla. Birleşmiş Milletler jargonunda davet tarafların “davet edilmesi yahut taraflardan ricada bulunmak” manasına geliyormuş. Bu nedenle metni ve ortaya çıkan sonucu zayıf bulan çok sayıda kişi var.

Başarı için İngiltere’deki COP26’nın başkanlığını yapan Alok Sharma’nın dediği üzere fosil yakıtların terk edilmesi tabirinin çok açık bir biçimde yer alması ve global ısınmanın 1.5 derece ile sonlandırılması maksadını tutacak prestijli bir planın ortaya konulması gerekiyordu. “Buna da şükür” diyenler de var zira birinci taslaklarda fosil yakıt konusunda hiçbir şey yoktu.

Olumlu gelişmeler var

Dubai’de öbür olumlu gelişmeler de vardı. Mesela ülkelerin iklim gayelerindeki ilerlemelerin kapsamlı bir değerlendirmesi yapıldı. Bu kıymetliydi zira ülkelerden planlarını ve taahhütlerini güçlendirmelerini isteyebilmek için bir durum tespiti yapılması gerekiyordu. Ortaya çıkan mevcut tabloya nazaran global ısınmayı 1,5 derece ile sonlandırmak için sera gazı emisyonlarını yüzde 43 azaltmak gerekiyor fakat görülüyor ki, ülkelerin eforları an itibariyle yetersiz kalmış. Dubai’de bu bahiste aksiyon alınması ve 2030 yılına kadar yenilenebilir güç kapasitesinin üç katına çıkarılması ve güç verimliliğindeki iyileşmelerin ise iki katına çıkarılması istendi.

Karbondioksitten daha fazla global ısınmaya yol açan metan gazına yönelik kimi ülkelerden adımlar geldi. Bunların en kıymetlisi ortalarında büyüklerin de olduğu 50 petrol ve gaz şirketinin metan gazı salımını 2030’a kadar sıfıra yakın düzeylere indireceklerini söylemeleriydi. Artık iş bunların bir plan açıklamasına kaldı.

Bir de işin nakdî boyutu var. Bu tarafta ise Dünya Bankası gelişmekte olan ülkelerin sera gazı emisyonlarını azaltmak için 250 milyon dolar başlangıç dengeli bir fonun harekete geçirileceğini açıkladı. Fonun kaynağı hem petrol şirketleri hem de ülkeler olacak. Bir evvelki COP’ta oluşturulan ve gelişmekte olan ülkelere global ısınma ile çabada yardım edilmesi için oluşturulacak olan kayıp ve ziyan fonu konusunda bir çerçeve mutabakat onaylandı. Hasebiyle fona kim para koyacak ve kimler bu fondan yararlanacak az çok ortaya çıktı. Kağıt üzerinde her şey hoş fakat sorun parayı toplayabilmekte. Dubai’de fona katkı için yapılan taahhütler 700 milyon doları aştı. Lakin bu sayısı uğranılan zararın boyutu ile karşılaştırıldığında yüzde 1’i bile bulmuyor. Hasebiyle bugüne kadar havayı kirleten gelişmiş ülkelerin ellerini ceplerine atıp ortaya para koymaları gerekiyor.

BM Besin ve Tarım Örgütü FAO gayeleri ve takvimi olan bir yol haritası açıkladı. Hayvancılık, toprak ve su kullanımı ile besin kaybı ve israfı konusunda acil aksiyon gereken 10 alanı kapsayan bir haritaydı bu. Birebir vakitte 152 ülke Sürdürülebilir Tarım, Dirençli Besin Sistemleri ve İklim Aksiyonu Deklarasyonu’na imza attılar. Böylelikle ülkeler karbon emisyonu kaynaklarından olan besin ve tarımı da ulusal iklim planlarına dahil edecekler ki; bu da birinci kez olacak.

Özetle, Bence Dubai’deki COP28 “dağ fare doğurdu” denilebilecek bir tepe değildi. Umarım COP28’de ortaya çıkan uzlaşmanın gerisi gelir. Dubai’de yapılan global davet tekrar global ölçekte karşılık bulur ve fosil yakıtlar için sonun başlangıcı olur. Bu türlü bir sona hazırlık için ise yenilenebilir güç üretimi ve güç verimliliğini katlanarak artıracak yatırımlar ve adımlar gelir. Bu ortada zenginler ve kirletenler ise hem iklim finansmanına katkılarını yaparlar hem de bu işten ziyan gören fakirlerin kayıp ve ziyanlarını öderler.